Pháp Cú [13-14]: Tham Dục Xâm Nhập Tâm Không Tu Tập

Khemārāma tổng hợp và tóm tắt

Tích truyện pháp cú:

Đức Thế Tôn thuyết tại Jetavana, đề cập đến ngài Nanda.

(*) Tế độ vua Suddodana chứng quả Dự  Lưu:

Lúc bấy giờ, đức Thế Tôn đang ngự tại Rājagaha, tịnh xá Veḷuvana. Đức vua Suddhodana cho phái 10 đoàn sứ giả đến để đón Đức Phật về hoàng cung. Tuy nhiên, từng đợt từng đợt, cả người trưởng đoàn cùng hàng ngàn thị giả, đều xuất gia và trở thành A-la-hán. Đến lượt cuối cùng vị đoàn trưởng là Đại đức Kāḷudāyi nhận biết đã đúng thời kỳ thỉnh Phật, bèn ngâm lên sáu mươi bài kệ, ca tụng con đường trở lại cố đô. Đức Thế Tôn cùng mười môn ngàn A-la-hán trở về kinh thành, ngày hôm sau đã tế độ cho đức vua cha chứng quả Nhập Lưu (Sotāpattiphala) bằng bài kệ về hạnh khất thực.

(*)  Tế độ vua cha chứng quả Nhất Lai, Di mẫu chứng Nhập Lưu.

Với bài kệ về chánh hạnh và tà hạnh, đức Thế Tôn đã độ vua cha đắc quả Nhất Lai (Sakadāgāmi) và Di mẫu Mahāpajāpaṭi Gotamī đắc quả Nhập Lưu.

(*)  Tệ độ thái tử Nanda xuất gia

Đến ngày thứ ba, đang lúc Thái tử Nanda tưng bừng cử hành song lễ là tức vị Quốc vương cùng tấn phong Hoàng hậu thì Đức Bổn Sư ngự vào biệt điện hoàng gia để lấy bát. Thọ thực xong, Ngài trao bát tận tay Thái tử Nanda, ban lời chúc phúc, rồi từ bảo tọa đứng lên cất bước ra đi, không thâu hồi bát lại. Thái tử vì lòng tôn kính Đức Như Lai, không dám mở lời kêu gọi: “Bạch Ngài! Xin hãy lấy bát đi”. Lẳng lặng đi theo đức Thế Tôn, thái tử nghĩ đến cầu thang Ngài sẽ lấy bát lại. Tuy vậy, đức Như Lai vẫn cứ đi một mạch, mặc dù trong thân tâm muốn quay trở lại hôn lễ và mong đức Thế Tôn lấy bát lại giùm nhưng vì lòng tôn kính nên không dám mở miệng ra.

Ngay lúc ấy, có bọn cung tần trông thấy Thái tử ra đi, bèn chạy đi báo tin cho bà tân Hoàng hậu là công nương Janapadakaḷyānī (Hoa Khôi) được biết. Nghe tin cấp báo công nương không cầm được suối lệ, lật đật bới sơ đầu tóc đang chải dở dang, bương bả chạy theo gọi thái tử trở lại. Tâm của Nanda bị bàng hoàng ngơ ngẩn nhưng Đức Bổn Sư Ngài vẫn tiếp bước, không hề quay lại thâu hồi bình bát, để cho Hoàng tử được rảnh tay.

Khi đến tu viện và được đức Thế Tôn hỏi có muốn xuất gia không, thái tử lại trả lời là muốn vì quá tôn kính Như Lai. Như vậy, Nanda đã được chư Tỳ-khưu thế phát xuất gia vào ngày thứ 3 đức Thế Tôn trở về hoàng cung.

(*)  Tế độ thái tử Rāhula xuất gia

Trong ngày thứ bảy, mẫu thân của Thái tử Rāhula, cho con vận một bộ triều phục sang trọng hoa mỹ dạy con hãy đến gần Đức Thế Tôn và đinh ninh dặn rằng: “Vương nhi thấy không! Vị Sa môn da như vàng ròng, hình dáng như Phạm Thiên, có đến hai muôn Sa môn khác theo hầu hạ, chính là phụ vương của con đó khi phụ vương ra đời thì người có được những hầm châu báu vĩ đại, nhưng từ khi người xuất gia đến giờ mẫu hậu không còn trông thấy được nữa. Vậy vương nhi, con hãy đến xin người ban cho con phần di sản ấy".

Thái tử Rāhula đến gần Đức Thế Tôn, đảnh lễ xong thì phát tâm yêu mến phụ thân mình nên âu yếm thỏ thẻ rằng: “Bạch Ngài Sa môn! Bóng mát của Ngài làm con vui sướng làm sao”. Rồi thái tử nhỏ lặp lại nguyên lời của mẹ là xin gia sản từ đức Thế Tôn. Đức Thế Tôn im lặng và cứ vậy thái tử Rāhula đi theo ngài về tịnh xá.

Đức Thế Tôn nghĩ tài sản mà Rāhula muốn chỉ là giả tạm (Vaṭṭānugata) nay ngài sẽ ban cho Rāhula thánh sản (Ariyadhana). Thế rồi, thái tử Rāhula được xuất gia.

Nghe được tin nầy, đức vua Suddhodana hết sức buồn phiền. Không thể nhẫn nại làm thinh, đức vua ngự đến yết kiến Đức Thế Tôn, bày tỏ nỗi lòng sầu khổ và đưa ra thỉnh nguyện như vầy: “Bạch Thế Tôn, xin Ngài đừng cho chư Tăng làm lễ xuất gia cho đứa trẻ vị thành niên nào chưa được cha mẹ cho phép”.

(*) Câu chuyện tiền thân về công tử Mahādhammapāla (Đại Hộ Pháp)

Đức vua Suddhodana nói: Bạch Ngài, trong thời gian Ngài tu khổ hạnh có một vị chư thiên đến mách bảo quả nhân rằng: -- “Thái tử của đại vương đã mệnh chung”. Quả nhân nhất định không tin lời vị chư thiên ấy, cho nên phản đối ngay rằng: “Không bao giờ Thái tử của trẫm có thể mạng chung, trước khi đắc thành Thánh quả”. Đức Thế Tôn nói không phải kiếp này mà kiếp trước đức vua cũng không tin rồi ngài kể câu chuyện tiền thân về công tử Mahādhammapāla (Đại Hộ Pháp) rằng người kia cũng trưng cho đại vương thấy một bộ xương và bảo con trai ông đã chết nhưng đại vương không tin. Dứt lời, đại vương đắc quả (Anāgāmi).

(*)  Đại đức Nanda chứng ngộ đạo quả:

Trong thời gian Đức Thầy ngự an nơi Jetavana như thế, Đại đức Nanda cảm thấy bực bội, bứt rứt, nóng nảy, bồn chồn nên hằng thở than với chư Tăng. Khi được đức Thế Tôn hỏi, đại đức Nanda nói bởi vì thương nhớ công nương Kaḷyānī, nhớ nàng chạy ra từ cung điện, mắt lệ chưa ráo, tóc chải dở dang.

Liền đó, Đức Thế Tôn nắm tay Đại đức Nanda, dùng thần thông đưa Đại đức lên Đao lợi thiên cung, dọc đường bay Đức Thế Tôn chỉ cho Đại đức lưu ý đến một con khỉ cái sứt tai, sứt mũi, đứt đuôi, ngồi chết rục trên một gốc cây cháy nám, trong một cánh đồng khi hỏa hoạn. Trên cung trời Đao Lợi, Đức Thế Tôn dẫn cho Đại đức Nanda được vào xem cảnh năm trăm thiên nữ đang chầu hầu đức Ngọc Đế (Sakka), năm trăm Hằng Nga yêu kiều diễm lệ, gót đỏ như son thắm, tựa như chân chim bồ câu.

-- “Nầy Nanda! Ông nghĩ thế nào? Nếu đem so sánh năm trăm Ngọc nữ yểu điệu nầy với Thích Nữ Kaḷyānī, thì ai diễm lệ ai mỹ miều, ai khả ái hơn ai?”.

-- “Bạch Ngài, nếu đem so nàng Thích Nữ Kaḷyānī với năm trăm ngọc nữ nầy, thì nàng ấy xấu như con khỉ cái ngồi chết rục sứt cả tai, mũi và cụt đuôi kia vậy”.

Đức Thế Tôn hứa với Nanda nếu Nanda chịu hành phạm hạnh một cách an vui thì sẽ được ban thưởng năm trăm tiên nữ kia. Nghe vậy, Nanda vô cùng mừng rỡ và đồng ý ngay.

Khi các đồng phạm hạnh biết chuyện liền thường buông lời mỉa mai Nanda vì hành phạm hạnh để được tiên nữ. Cứ bị chế nhạo như vậy, Nanda đến chỗ vẳng vẻ cô tịch, chuyên tâm hành phạm hạnh và đắt quả A-la-hán.

Khi đã chứng A-la-hán, đại đức Nanda về đảnh lễ đức Thế Tôn và xin hủy bỏ lời hứa xin cưới 500 vị tiên nữ. Một số vị Tỳ-khưu vẫn chưa biết đại đức Nanda đã chứng được quả vị vô sanh nên thường cật vấn ngài. Đại đức Nanda bảo rằng từ giờ ngài không muốn hoàn tục nữa. Nghe qua lời ấy, chư Tăng cho rằng Nanda nói dối rồi đem chuyện ấy bạch đức Thế Tôn.

-- “Nầy các Tỳ khưu! Vì trong dĩ vãng tâm tư Nanda giống như gian nhà mái lợp thưa thớt, còn bây giờ tâm ông ta giống như gian nhà mái lợp kín đáo rồi vậy. Quả thật từ khi nhìn thấy các Thiên nữ về sau ông đã tịnh tâm tu hành để đạt đến mục đích tối thượng của đời xuất gia, nhờ vậy mà nay ông đã kỳ sở nguyện". Nói rồi, đức Thế Tôn thuyết bài kệ.

“Yathā’gāraṃ ducchannaṃ,

Vuṭṭhi samativijjhati;

Evaṃ abhāvitaṃ cittaṃ,

Rāgo samativijjhati”.

“Yathā’gāraṃ succhannaṃ,

Vuṭṭhi na samativijjhati;

Evaṃ subhāvitaṃ cittaṃ,

Rāgo na samativijjhati”.